Pleidooi voor een Midden-Oostenunie
EN, FR, NL, DE, IT, PT, PO, RO
Turkije maakt zich sinds jaren op voor toetreding tot de EU. Maar waarom zou dit land zich niet op zijn oosterburen richten? Een Unie van landen in het Midden-Oosten zou een waarborg zijn voor economische welvaart en veiligheid in deze regio.
September 2009
Vorige week beweerde Tariq Ramadan dat Turkije wezenlijk deel uitmaakt van Europa en het EU-lidmaatschap verdient.
Naar mijn mening is Turkije een deel van Europa dat er toch los van staat. Dit komt ook overeen met mijn theorie over de “vermenging der beschavingen“. Maar zelfs als is Turkije (ten minste gedeeltelijk) Europees, dan betekent dat nog niet dat het land zich bij de Europese Unie zal voegen. Daar zijn verschillende redenen voor. Eén is nogal duidelijk: religie en de ongrijpbare ‘cultuur'-kwestie. De EU wordt door een groot aantal Europese leiders en burgers zowel openlijk als in bedekte termen gezien als een “christelijke” club, een geseculariseerde versie van het oude christendom. Dat zou verklaren hoe sommige landen met een bedenkelijke geschiedenis op het gebied van minderheidsrechten zoals Litouwen, of met wankele economische principes en een economie die geleid wordt door speculanten en oligarchen zoals in Letland, lid hebben kunnen worden.
Het zou ook antwoord geven op de vraag waarom Griekenland – de “bakermat” van de moderne beschaving – zonder voorwaarden vooraf of een langdurige toetredingsprocedure tot de EEG werd toegelaten ondanks zorgen over de “economische onderontwikkeling” van het land en het voortdurende conflict met Turkije. En ook op de vraag waarom niemand lijkt wakker te liggen van de tegenvallende prestaties van het land sinds zijn toetreding.
Maar het zou verkeerd zijn om de invloed van de islamitische identiteit van Turkije te overdrijven. Zoals zo vaak gebeurt worden religie, beschaving of cultuur als dekmantel gebruikt voor meer wereldse belangenconflicten.
Geërgerd en gefrustreerd door de EU
Ten eerste zijn er de oprechte zorgen – ondanks de gigantische economische vooruitgang die Turkije in de afgelopen jaren heeft geboekt – over de impact die de grote, arme boerenbevolking zou hebben op de Unie, waarbij we het Koerdische vraagstuk nog buiten beschouwing laten. Daarnaast doet het er in de EU wel degelijk toe hoe groot je bent. De demografische structuur van Turkije betekent dat het land één van de grootste, zo niet de grootste, lidstaat zou zijn in termen van bevolkingsaantallen. Dit zou het land automatisch de beste plaats aan de Europese tafel geven, de Duits-Franse as laten omvallen en de status van andere grote landen in gevaar brengen. Daarom zouden Bosnië-Herzegovina of Albanië wel eens lid kunnen worden voordat Turkije toetreedt. Deels is grootte ook de reden waarom Oekraïne, dat dolgraag lid wil worden en dat bovendien een christelijk land is, slechts de troostprijs van nauwere betrekkingen krijgt aangeboden.
Desondanks is het niet verrassend dat de Turken geërgerd en gefrustreerd zijn na meer dan een halve eeuw geduldig in de rij voor de deuren van de EU te hebben gestaan. Maar in plaats van eeuwig te blijven wachten zouden de Turken hun kans moeten grijpen en gaan profiteren van hun recentelijke inspanningen om de banden met het Midden Oosten aan te halen. Sinds de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk na de Eerste Wereldoorlog en de oprichting door Mustafa Kemal Atatürk van een moderne seculiere Turkse republiek hebben de Turken hun eeuwenoude banden met het Midden-Oosten op efficiënte wijze verbroken. Van hun kant hebben de Arabieren de Turken ook de rug toegekeerd. Hieraan lagen vele pijnlijke herinneringen ten grondslag, veroorzaakt door eeuwenlange onderwerping en het intense Turkse gecentraliseerd beleid dat het startsein bleek voor de definitieve val van de Ottomaanse heerschappij, naast de droom van volledige Arabische onafhankelijkheid.
Een unie van het Midden-Oosten naar Europees voorbeeld
Maar er zijn een aantal dingen die de regio tijdens dit hele proces is kwijtgeraakt die het waard zijn om in een moderne, eerlijke vorm weer te worden opgebouwd: relatieve stabiliteit, een rechtssysteem, vrij grensoverschrijdend verkeer en een dynamische multi-etnische en multireligieuze smeltkroes. Waarom zou het Midden-Oosten geen vrijwillige unie kunnen vormen van de landen uit het voormalige Ottomaanse Rijk en andere buurlanden zoals Iran en zelfs Israël, zodra dat land vrede heeft kunnen sluiten met de Palestijnen? De EU is tenslotte ook een vrijwillig samenwerkingsverband van een regio die eerder alleen werd samengevoegd door de veroveringen van mannen als Karel de Grote en Napoleon.
De uitdagingen die met het vervullen van deze droom gepaard gaan, zijn enorm. Het Midden-Oosten is niet alleen één van ‘s werelds meest instabiele gebieden, het is ook ongelofelijk divers op politiek, cultureel en religieus gebied. Ik ben van mening dat een pragmatische aanpak, aangedreven door een besef van een gemeenschappelijk lot dat beperkt wordt door algemene grenzen zoals onzekerheid en conflicten, armoede, het grote aantal jongeren, watertekorten, buitenlandse overheersing enz. de beste weg naar een eenheid is. Europa's eerste pragmatische stappen op de weg naar integratie werden genomen met de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal door zes leden. Het Midden-Oosten zou op dezelfde manier een eerste poging kunnen doen door zich samen te richten op de middelen die van vitaal belang zijn voor de toekomst van de regio, zoals olie en water.
Onafhankelijk gerechtshof voor mensenrechten
Een ander cruciaal onderwerp in deze explosieve omgeving is veiligheid. Een gemeenschappelijk verdedigings- en niet-aanvalsverdrag tussen de landen in de regio is onontbeerlijk voor een stabiele toekomst – met of zonder unie. Om de menselijke veiligheid te waarborgen zou er een onafhankelijk gerechtshof voor de mensenrechten in het Midden-Oosten moeten worden opgericht.
Als we lering trekken uit de geschiedenis, zien we dat het risico bestaat dat de opkomst van een dergelijk blok gezien zal worden als een bedreiging van de “vitale westerse belangen“, en dat het Westen hier met al dan niet harde hand tegen kan ageren. Maar de aanwezigheid van Turkije – met een krachtig, zelfstandig leger, een loyale bondgenoot van het Westen en bijna EU lid – kan dergelijke risico's helpen beperken.
Op dit moment lijkt een vredig en geïntegreerd Midden Oosten zoals hierboven omschreven nog op een sprookje. Maar wie had ooit gedacht dat Europa vreedzaam op zou staan uit de ruïnes van twee wereldoorlogen en een IJzeren Gordijn zou neerhalen?
This column appeared in The Guardian Unlimited's Comment is Free section on 16 August 2009. Read the related discussion. This translated version appeared in Presseurop.eu
